Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών 07.08.25 (Απόψεις)
Η 47η Σύνοδος της Επιτροπής Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO (Παρίσι, 6-16 Ιουλίου 2025) ενέκρινε την εγγραφή των έξι Μινωικών Ανακτορικών Κέντρων (Κνωσός, Φαιστός, Ζώμινθος, Ζάκρος, Μάλια, Κυδωνία) στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς (η εισήγηση του ICOMOS, θεσμοθετημένου συμβούλου, να επιστραφεί ο φάκελος λόγω έλλειψης απαιτούμενων στοιχείων δεν έγινε αποδεκτή από την επιτροπή). Στα μνημεία αποδόθηκαν τα κριτήρια ii, iii, v, vi, ενώ το ICOMOS πρότεινε τα κριτήρια iii και iv. To ii αναφέρει ότι τα μνημεία σηματοδοτούν στοιχεία πρώιμης αστικής ανάπτυξης με σύνθετες κοινωνικοπολιτικές δομές, προηγμένες τεχνολογίες και καλλιτεχνικά αριστουργήματα, το iii τονίζει ότι αποτελούν σημαντικό σημείο αναφοράς στην ιστορία της ανθρωπότητας ως προς στην επίτευξη πρώιμων οικονομικών συστημάτων και των πρώτων συστημάτων γραφής στην Ευρώπη, το iv εξαίρει τον μνημειώδη και τον ιδιότυπο αρχιτεκτονικού ρυθμό των Ανακτόρων και το vi συνδέεται με τις άυλες άξιες των μνημείων. Οι μύθοι και οι παραδόσεις που συσχετίζονται με τον μινωικό πολιτισμό καθώς και τα καλλιτεχνικά επιτεύγματα αποτελούν διαχρονικά πηγή έμπνευσης στη σύγχρονη καλλιτεχνική δημιουργία διεθνώς σε όλες τις επονομαζόμενες καλές τέχνες. Η επιτροπή υιοθέτησε Συστάσεις σχετικά με την προστασία, αποκατάσταση και ανάδειξη των μνημείων που πρέπει να υλοποιηθούν από την ελληνική πλευρά με κατάλληλες πολιτικές και ζήτησε ενημέρωση για οποιαδήποτε πρόθεση ανάληψης ή έγκρισης μεγάλων αναστηλωτικών εργασιών ή αναπτυξιακών έργων που ενδέχεται να επηρεάζουν την Εξαιρετική Οικουμενική Αξία των μνημείων. Ερωτήματα προκαλεί η Σύσταση αναφορικά με την ανάπτυξη μεθόδων για τη σαφή διάκριση μεταξύ αυθεντικών αρχαιολογικών καταλοίπων και μεταγενέστερων ανακατασκευών που πραγματοποιήθηκαν στην Κνωσό στις αρχές του 20ού αιώνα προκειμένου να διασφαλιστεί ότι η αιτιολόγηση της Εξαιρετικής Οικουμενικής Αξίας βασίζεται σε αυθεντικό υλικό. Οπως είναι γνωστό, ο Εβανς επιχείρησε μεγάλης κλίμακας αποκατάσταση του μνημείου κυρίως από το 1925 μέχρι το 1932 χρησιμοποιώντας μη αναστρέψιμες μεθόδους, όπως οπλισμένο σκυρόδεμα και σιδηροδοκούς. Οι εργασίες αυτές προκάλεσαν αρνητικές κριτικές για τη χρήση ατεκμηρίωτων αρχαιολογικών δεδομένων στα οποία στηρίχτηκε η αναστήλωση και τη μη διάκριση των αρχαίων τμημάτων από τις επεμβάσεις. Σημειωτέον ότι την εποχή αυτή δεν υπήρχαν Διεθνείς Συμβάσεις και Κανονιστικά Κείμενα για την αποκατάσταση των μνημείων. Ο Χάρτης των Αθηνών υιοθετήθηκε το 1931 και ο Χάρτης της Βενετίας το 1964, ενώ η UNESCO ιδρύθηκε το 1945. H εν λόγω Σύσταση παραπέμπει στο άρθρο 12 του Χάρτη της Βενετίας σύμφωνα με το οποίο τα νέα στοιχεία σε ένα μνημείο πρέπει να διακρίνονται από τα αυθεντικά μέρη. Στη συγκεκριμένη όμως περίπτωση της Κνωσού ο κανόνας αυτός δεν είναι δυνατόν να εφαρμοστεί εκ των υστέρων. Για τον λόγο αυτό η επέμβαση Εβανς δύναται να αιτιολογηθεί ως ένα παράδειγμα της ιστορίας της αναστήλωσης μνημείων στην περιοχή της Μεσογείου στις αρχές του 20ού αιώνα. Η εν λόγω Σύσταση αναφέρεται επίσης στην αυθεντικότητα του υλικού. Αρχικά οι οδηγίες όριζαν ότι το σχέδιο, τα υλικά, η τεχνική αρτιότητα και η συμβατότητα με τον περιβάλλοντα χώρο αποτελούν τις ιδιότητες της αυθεντικότητας. Το 1994 υιοθετήθηκε το κείμενο του Νάρα που διεύρυνε τις ιδιότητες της αυθεντικότητας (χρήση και λειτουργία, παραδόσεις, γλώσσα και άλλες μορφές της άυλης κληρονομιάς) θεμελιωμένο στη σημασία της πολιτιστικής πολυμορφίας. H κήρυξη των μνημείων σημαίνει ότι η κατάσταση διατήρησής τους θα ελέγχεται από τη διεθνή κοινότητα στο πλαίσιο της Σύμβασης Παγκόσμιας Κληρονομιάς, η οποία υποστηρίζει σήμερα το πιο ολοκληρωμένο σύστημα ελέγχου διαχείρισης και ανάδειξης των μνημείων και προωθεί τον επιστημονικό διάλογο ως προς στην εξέλιξη των εννοιών, των μεθόδων και των πολιτικών διατήρησης. Ως εκ τούτου απαιτείται η υιοθέτηση ενός σχεδίου διαχείρισης από τη χώρα μας σύμφωνα με τις αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης και αξιολόγηση των επιπτώσεων στα μνημεία από την κλιματική αλλαγή και από κοινωνικές, οικονομικές και περιβαλλοντολογικές παραμέτρους. Ενα σύστημα διαχείρισης συνιστά μια ολιστική και μακροπρόθεσμη προσέγγιση της προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς. Kαθορίζει ένα κοινό πλαίσιο που περιλαμβάνει τρεις κατηγορίες και εννέα παραμέτρους: βασικά στοιχεία (νομικό πλαίσιο, θεσμικό πλαίσιο, πόροι), διαδικασία (σχεδιασμός, υλοποίηση, παρακολούθηση), αποτελέσματα (επίτευξη στόχων, αποτελέσματα, βελτίωση συστήματος διαχείρισης) Επίσης η Ελλάδα ως συμβαλλόμενο κράτος-μέλος οφείλει να εγγυάται ότι διαθέτει επαρκείς μηχανισμούς για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων του τουρισμού και των τουριστικών δραστηριοτήτων στα μνημεία. Θεωρείται σκόπιμο να αναπτυχθούν εκπαιδευτικά προγράμματα για την ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση των νέων και της κοινωνίας των πολιτών σχετικά με τη σημασία της παγκόσμιας κληρονομιάς και την ενθάρρυνση της ενεργού συμμετοχής τους στην προστασία των μνημείων (άρθρο 27.2 της Σύμβασης). Επίσης η προβολή των μνημείων σε παγκόσμιο επίπεδοκαι η στήριξη πρωτοβουλιών που αναδεικνύουν τη διαχρονική επιρροή του μινωικού πολιτισμού στη σύγχρονη καλλιτεχνική δημιουργία συνδέεται με το κριτήριο vi της κήρυξης. *Μέλος της Επιστημονικής Επιτροπής της Εδρας UNESCO του Ιόνιου Πανεπιστήμιου για τις απειλές κατά της πολιτιστικής κληρονομιάς, πρώην σύμβουλος στη MEA UNESCO
